Tại sao Rollups là một giải pháp công nghệ tốt?

Lời mở đầu

Nếu bạn đã có thời gian tham gia thị trường, bạn có thể đã nghe mọi người đề cập đến Layer 1 như Bitcoin/Ethereum và Layer 2 như Arbitrum/Optimism. Nếu bạn nghiên cứu chuyên sâu hơn bạn có thể đã nghe mọi người đề cập đến các khái niệm Sidechains như Polygon PoS và Rollups như StarkNet. 

Tuy nhiên, đối với bài viết này, chúng ta sẽ bỏ qua tất cả những điều đó. Thay vào đó, chúng ta sẽ chỉ đơn giản nghĩ về mỗi giải pháp như một blockchain. Việc Layer 2 và Rollups có phải là blockchain về mặt kỹ thuật hay không là một chủ đề vẫn còn tranh luận nên chúng ta sẽ tạm bỏ qua điều này. 

Đánh giá các blockchain

Hiện tại trong không gian blockchain chúng ta có một loạt các blockchain, vậy đâu là dự án tốt nhất?

Mỗi blockchain có thể được đánh giá dựa trên các thuộc tính khác nhau. Dưới đây là những tiêu chuẩn chính:

• Hiệu suất
• Chi phí giao dịch
• Bảo mật
• Tính phân quyền

Chúng ta hãy cùng xem xét những yếu tố này dưới góc nhìn phi kỹ thuật của người dùng cuối.

Hiệu suất đề cập đến cả băng thông và thông lượng – số lượng giao dịch mà blockchain có thể xử lý cùng một lúc và tốc độ xử lý chúng. Điều này tương tự với việc một đường cao tốc có bao nhiêu làn đường (băng thông) và giới hạn tốc độ (thông lượng) là bao nhiêu. Đối với người dùng cuối, hiệu suất là tốc độ chạy của ứng dụng.

Chi phí là một khái niệm khá đơn giản, đó là số tiền người dùng cuối phải trả trong phí blockchain để sử dụng ứng dụng.

Hiệu suất và chi phí là 2 trong số những khái niệm quan trọng nhất khi chúng ta mô tả sức mạnh của một blockchain.

Đổi lại, nhiều người vào không gian Web3 đặt một giá trị lớn không tương xứng vào hai thuộc tính này. Đôi khi mọi người chỉ coi một trong hai – đơn giản là nhìn vào một blockchain là rẻ và một blockchain khác là đắt. Công bằng mà nói, đây là cách hầu hết chúng ta quen với việc đánh giá các sản phẩm công nghệ, nhưng với blockchain thì còn nhiều điều hơn thế.

Hai thuộc tính còn lại là bảo mật và tính phân quyền.

Bảo mật có thể gây nhầm lẫn vì mọi người sử dụng nó để chỉ tất cả những thứ khác nhau và bạn thường thấy các chuyên gia blockchain nói chuyện ngay với nhau khi thảo luận về nó. Tuy nhiên để hiểu một cách đơn giản thì chúng ta có thể chia khái niệm bảo mật trong lĩnh vực blockchain ra thành nhiều phần như sau:

• An ninh kinh tế: Trong blockchain bằng chứng cổ phần, nếu người dùng sở hữu phần lớn số tiền “cổ phần”, họ sẽ có quyền kiểm soát đối với mạng. Vì hệ thống dựa vào giá trị tích lũy của các đồng coin. Điều quan trọng là các blockchain phải có chính sách tiền tệ hợp lý và xây dựng uy tín cho đồng tiền của họ theo thời gian.
• Tính ổn định của giao thức: Các giao thức được thực hiện trong phần mềm và phần mềm có nguy cơ có lỗi. Trong phát triển phần mềm, có những phương pháp hay nhất để giảm thiểu lỗi như giữ cho phần mềm đơn giản (ít dòng mã hơn có nghĩa là ít lỗi hơn) và giữ các quy trình nâng cấp một cách thận trọng (nhiều thời gian hơn để kiểm tra). 

Tính phân quyền đang được tranh luận sôi nổi và giống như bảo mật, nó có thể có rất nhiều ý nghĩa.

Dưới đây là 2 khía cạnh nổi bật chúng ta cần quan tâm:

• Phân quyền nút: Người bình thường dễ dàng chạy phần mềm blockchain (để trở thành một “nút” mạng và xác minh các giao dịch) dễ dàng như thế nào và có bao nhiêu người thực sự đang làm điều đó? Nếu bạn chạy một nút, không ai có thể thay đổi các quy tắc giao thức đối với bạn vì máy tính của bạn sẽ từ chối các giao dịch không hợp lệ. Nếu phần mềm có thể chạy nền trên máy tính xách tay hoặc điện thoại, sẽ có nhiều người chạy nó hơn (thậm chí nó có thể được tích hợp với các thiết bị) Nếu phần mềm yêu cầu một máy chủ đắt tiền trên đám mây, sẽ ít người chạy nó hơn.
• Phân quyền sở hữu: Trước đó chúng ta đã nói rằng trong blockchain bằng chứng cổ phần, nếu một người có phần lớn số tiền cổ phần, họ sẽ có được quyền kiểm soát đối với mạng. Sẽ không tốt nếu một người hoặc một vài bên thậm chí có gần gần hết số tiền đặt cọc, vì vậy điều quan trọng là các mã thông báo phải được phân phối rộng rãi.

Một vài ví dụ

Bây giờ chúng ta đã biết các tiêu chí đánh giá, chúng ta có thể xem xét các ví dụ về một số blockchain như sau :

• Solana: Mạnh về hiệu suất và chi phí
• Ethereum: Mạnh về bảo mật và phân quyền
• StarkNet: Mạnh về hiệu suất, chi phí, bảo mật và phân quyền

Solana đã phát triển một thương hiệu mạnh nhờ vào tốc độ – và blockchain này luôn được quảng cáo rầm rộ. Khi sử dụng Solana, bạn có cảm giác như đang sử dụng một ứng dụng Web2 điển hình. Tất nhiên, bạn vẫn phải trả phí giao dịch, nhưng chúng không đáng kể.

Nhược điểm là điều này được thực hiện bằng cách yêu cầu các máy tính rất mạnh và đắt tiền để chạy các nút (gây ra phân cấp kém theo thời gian) và tính kinh tế của các token không bền vững để trợ cấp chi phí chạy các nút (gây ra bảo mật kém theo thời gian). 

Ethereum tạo ra sự đánh đổi ngược lại. Cho đến nay, Ethereum là blockchain có thể lập trình an toàn nhất – cả ở dạng bằng chứng công việc hiện tại và dạng bằng chứng cổ phần sắp ra mắt. Hiện tại có khoảng 23 tỷ đô la Mỹ Ethereum đã được Staked. Ethereum cũng duy trì các yêu cầu phần cứng thấp để chạy các nút và điều này giúp nền tảng blockchain này bảo mật hơn.

Nhược điểm của Ethereum là sự tắc nghẽn mạng lưới, phí giao dịch cao và hạn chế đáng kể các loại ứng dụng cũng như người dùng có thể tận dụng mạng. Trong vài năm qua, Ethereum đã hoạt động tốt đối với các trường hợp sử dụng có giá trị cao/thông lượng thấp như các dịch vụ tài chính nhưng hoạt động rất kém đối với các trường hợp sử dụng có giá trị thấp/thông lượng cao như phương tiện truyền thông xã hội.

Giải pháp Rollups

Rõ ràng tương lai của blockchain cần một giải pháp toàn diện hơn như thế và đó là lý do mà các giải pháp Rollups ra đời.

StarkNet và các giải pháp Rollups (blockchain) giải quyết vấn đề mà các blockchain hiện tại đang đối mặt và mang đến những gì tốt nhất của cả hai thế giới. Cách họ làm điều này là tập trung vào hiệu suất và chi phí trong khi sử dụng mật mã ưa thích để kế thừa bảo mật và phân quyền từ một blockchain khác.

Nếu bạn đang sử dụng các ứng dụng được xây dựng trên StarkNet, bạn đang hưởng lợi từ các đặc tính bảo mật và phân quyền của Ethereum. Ví dụ ngay cả khi các nhà khai thác StarkNet bị hỏng, về mặt toán học, chúng không thể ăn cắp tiền của bạn trừ khi chúng cũng làm hỏng mạng Ethereum.

Do các đảm bảo về mật mã, Rollups có thể tập trung sức lực vào việc tối ưu hóa hiệu suất và chi phí để hỗ trợ các ứng dụng có giá trị cao và giá trị thấp như nhau. Như một ví dụ có thể liên quan, các nhà phát triển có thể fork Solana và điều chỉnh nó để trở thành một bản Ethereum Rollups.

Giải pháp Rollups mới chỉ trong giai đoạn đầu

Có vẻ như bây giờ bạn đang tự nghĩ: “Điều đó nghe có vẻ tuyệt vời, nhưng lợi ích của nó là gì? Solana xuất hiện ở khắp mọi nơi và đây là lần đầu tiên tôi nghe về StarkNet. Tại sao mọi người lại chọn các giải pháp kém hơn?”

Thực tế là đây là những ngày đầu đối với hầu hết các dự án Rollups và việc xây dựng chúng chỉ trở nên thịnh hành trong vài năm qua. Trước đó, các VC có xu hướng tài trợ cho “Ethereum killers” hơn là các giải pháp xây dựng trên Ethereum. Ngay cả Polygon, công ty đã cam kết 1 tỷ đô la Mỹ để phát triển Rollups, cũng phải chấp nhận bước vào cuộc đua Layer 1.

Điều quan trọng hơn cần chỉ ra là điều kỳ diệu đằng sau việc Rollups dựa trên mật mã hiện đại. Đây là phép toán khó và mất nhiều thời gian triển khai hơn là chỉ sao chép mã của các blockchain hiện có.

Tín hiệu sớm trong việc áp dụng Rollups

Các nhà phát triển và người dùng không thể ngồi yên, vì vậy đương nhiên, các ứng dụng và cơ sở hạ tầng hỗ trợ (ví dụ như ví và fiat on-ramps) được xây dựng dựa trên các giải pháp có sẵn. May mắn thay, một số bản Rollups tương thích với các blockchain hiện có, giúp các nhà phát triển dễ dàng chuyển ứng dụng. Khi Rollups trưởng thành sẽ rất đơn giản để chuyển Dapp từ Avalanche sang EVM Rollups tương tự như cách di chuyển ứng dụng từ Ethereum sang Avalanche.

Tuy nhiên, thời điểm hiện tại có khá ít các dự án xây dựng trên công nghệ Rollups nổi bật. Chúng ta có thể kể đến một vài cái tên như:

• dYdX có TVL đạt gần 1 tỷ đô la Mỹ.
• Immutable X, một giải pháp Rollups dành riêng cho NFT, đang hợp tác với một số thương hiệu ấn tượng như Mastercard và Gamestop.

StarkNet gần đây đã ra mắt sản phẩm alpha của họ trên mạng chính Ethereum, sản phẩm này đã cho thấy sự chấp nhận ấn tượng của cộng đồng tiền mã hóa.

Lời kết

Các ứng dụng được xây dựng trên công nghệ Rollups thực sự sẽ mang lại một tương lai sáng sủa cho thế giới blockchain. Hiện tại, giải pháp này mới chỉ trong những thời điểm đầu phát triển, tuy nhiên công nghệ này hứa hẹn sẽ có nhiều cơ hội bùng nổ trong tương lai. 

Khi bạn nhận ra mối liên hệ với tính bền vững của ứng dụng trong trung và dài hạn, điều đó bắt đầu có ý nghĩa hơn. Nếu bạn biết rằng nền tảng truyền thông xã hội A sẽ ngừng kinh doanh trong 2 – 3 năm và nền tảng truyền thông xã hội B sẽ tồn tại trong nhiều thập kỷ, bạn có thể sẽ bắt đầu đăng bài và xây dựng danh tiếng của mình trên nền tảng truyền thông xã hội B.

Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp định hướng suy nghĩ của bạn, cho dù bạn đang muốn xây dựng hay sử dụng các ứng dụng blockchain.