TPS là gì? TPS có vai trò như thế nào trong lĩnh vực tiền mã hóa?

Khái niệm TPS là gì?

TPS là viết tắt của cụm từ Transaction per Second (Số lượng giao dịch mỗi giây). Đúng như ý nghĩa của nó, TPS ám chỉ số lượng giao dịch mà một mạng lưới blockchain có thể xử lý được trong khoảng thời gian một giây. Người ta sử dụng chỉ số TPS để so sánh tốc độ và khả năng mở rộng giữa các mạng lưới với nhau.

Hãy cùng đánh giá trường hợp của mạng lưới Bitcoin và Visa thông qua chỉ số TPS, chúng ta sẽ thấy sự khác biệt. Tính đến thời điểm hiện tại, mạng lưới Visa hiện đang xử lý khoảng 24.000 – 25.000 giao dịch mỗi giây (TPS). Trong khi đó, mạng lưới Bitcoin hiện chỉ dừng lại ở mức từ 1 – 3 TPS. Như vậy, về cơ bản thì mạng lưới Visa đang xử lý được số lượng giao dịch lớn hơn rất nhiều so với Bitcoin.

Mặc dù TPS của Bitcoin thấp nhưng đổi lại nó là một mạng lưới hoàn toàn phi tập trung và không chịu sự giám sát của một tổ chức trung gian. Tuy nhiên, TPS thấp khiến mạng lưới Bitcoin trở nên khó mở rộng hơn bao giờ hết và sharding là một trong những giải pháp giúp giải quyết vấn đề này.

Một số mạng lưới sở hữu TPS cao nhất

Không chỉ riêng Bitcoin, Ethereum cũng có TPS ở mức thấp. Theo thống kê, TPS của Ethereum hiện vào khoảng từ 15 – 20 TPS. Với tốc độ gia tăng của các Dapp nhờ sự bùng nổ của DeFi và NFT, Ethereum đã thực hiện kế hoạch nâng cấp lên Ethereum 2.0. Nếu việc nâng cấp này thành công, TPS của mạng Ethereum có thể đạt đến hàng triệu giao dịch mỗi giây.

Solana ($SOL), một mạng lưới phát triển vào năm 2020 cũng chứng kiến một mức TPS ấn tượng. Trung bình mỗi giây mạng lưới Solana có thể xử lý được 2.400 giao dịch. Dự kiến khi mạng lưới này đi vào hoạt động ổn định, TPS có thể tăng lên đến hơn 700.000. Tuy nhiên, thời gian gần đây, mạng lưới này đã bị ngừng hoạt động. Một trong những nguyên nhân được đưa ra là tốc độ của mạng lưới đã đạt đến 400.000 TPS.

Nhưng Solana hiện vẫn không phải là mạng lưới có tốc độ giao dịch nhanh nhất. Dưới đây là một số mạng lưới đang nắm giữ các vị trí top ở thời điểm hiện tại:

• Syscoin: TPS hơn 60.000
• Velas: TPS hơn 50.000
• Qtum: TPS hơn 10.000
• EOS: TPS khoảng 4.000

Cách tính TPS như thế nào?

Để tính TPS của từng mạng lưới, chúng ta sẽ cần đến ba biến số sau đây. 

• Một là thời gian khối (block time): Thời gian khối là thời gian trung bình cần để tạo một khối mới trong một chuỗi. Ví dụ như Bitcoin là 10 phút (~ 600 giây)
• Hai là kích thước khối (block size): Kích thước khối là kích thước của một khối trong một chuỗi. Ví dụ như Bitcoin là 1 MB (~ 1.000 Kb)
• Ba là kích thước giao dịch trung bình (average transaction size): Ví dụ như Bitcoin, chỉ số này tính trung bình khoảng 600 bytes (~ 0.6 Kb)

Để tính được TPS của mạng Bitcoin áp dụng công thức sau:

TPS = (Kích thước khối : Kích thước giao dịch trung bình) : Thời gian khối)

Với các chỉ số như ở ví dụ trên về Bitcoin, chúng ta có kết quả là TPS Bitcoin khoảng 2,77:

TPS = (1.000 Kb : 0.6 Kb) : 600 giây = 2.77

Vai trò của TPS trong lĩnh vực tiền mã hóa

TPS là thước đo khả năng mở rộng của các mạng lưới blockchain nói chung. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa blockchain có TPS cao sẽ mang lại tính ưu việt hơn. Một blockchain được gọi là hoàn hảo khi có sự cân bằng giữa ba tiêu chí Decentralization (Phi tập trung), Security (Tính bảo mật) và Scalability (Khả năng mở rộng).

Ví dụ, tại bất kỳ thời điểm nào, Bitcoin có hàng ngàn node trên toàn cầu cùng chạy trên mạng lưới. Trong khi đó, một blockchain chỉ có 10 – 20 node sẽ dễ dàng vượt trội hơn Bitcoin về mặt hiệu suất, nhưng nó khó có thể được gọi là phi tập trung.

Để mạng lưới trở nên phi tập trung sẽ ảnh hưởng đến hiệu suất. Nếu như toàn mạng lưới chỉ tồn tại 10 – 20 node, nó sẽ trở nên tập trung hơn nhiều. Khi đó, hiệu suất có thể tăng nhưng vấn đề bảo mật sẽ là một điều đáng báo động.

Làm thế nào để gia tăng chỉ số TPS trên các blockchain?

Quay trở lại với ví dụ về Bitcoin, tính phi tập trung của nó khiến việc mở rộng quy mô trở nên khó khăn. Để đạt được tốc độ lớn hơn đi kèm với đó là vấn đề bảo mật và tính an toàn cho mạng lưới. Điều này đã đi ngược lại ý tưởng về một hệ sinh thái phi tập trung mà nó đang hướng đến.

Để cân bằng và giải quyết vấn đề này, một số công nghệ đã được phát triển để hỗ trợ tốc độ giao dịch của các blockchain. Bitcoin có SegWit, một giải pháp mở rộng quy mô trên chuỗi (On-chain). SegWit giúp tạo thêm không gian cho nhiều giao dịch hơn trong khối. Bên cạnh Segwit, còn có Lightning Network. Đây là một giải pháp mở rộng quy mô ngoài chuỗi (Off-chain), nơi cho phép các giao dịch diễn ra bên ngoài một chuỗi khối.

Lời kết

Việc hiểu TPS của các mạng lưới blockchain sẽ giúp chúng ta hiểu được cách thức hoạt động của mạng lưới đằng sau mỗi đồng tiền mã hóa. Nó cũng cho chúng ta biết những thách thức mà công nghệ blockchain phải đối mặt. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa tìm ra một giải pháp nào đủ phù hợp để đạt được TPS cao trong khi vẫn giữ được sự bảo mật và tính an toàn cho mạng lưới. Trên đây là một số các thông tin cơ bản về TPS cũng như là các vấn đề mạng lưới blockchain đang gặp phải. Hy vọng bạn đọc đã có cho mình những thông tin cần thiết cho việc nghiên cứu đầu tư của riêng mình.