Tìm hiểu về các tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs)

Sự ra đời của Blockchain đã thay đổi hoàn toàn hệ thống tài chính toàn cầu. Một số thuộc tính của Blockchain như phi tập trung và bất biến không chỉ hữu ích đối với các ứng dụng tiền tệ, mà còn có tác dụng trong nhiều lĩnh vực khác, ví dụ như quản trị. Blockchain cho phép con người vận hành các tổ chức một cách tự động mà không cần sự điều phối của một hệ điều hành trung tâm. Các tổ chức này được gọi là tổ chức tự trị phi tập trung. Bài viết này sẽ cung cấp thêm về thông tin về nó.

Khái niệm Tổ chức tự trị phi tập trung

DAO là viết tắt của cụm từ Decentralized Autonomous Organization, dịch sang tiếng Việt có nghĩa là tổ chức tự trị phi tập trung. Nói một cách dễ hiểu, DAO là một tổ chức được điều hành bởi các dòng code và chương trình máy tính. Những tổ chức dạng này có khả năng hoạt động tự chủ, không cần một cơ quan trung tâm điều khiển.

Cách thức hoạt động của Tổ chức tự trị phi tập trung

Thông qua các hợp đồng thông minh, DAO có thể tiếp nhận thông tin từ bên ngoài và thực hiện các lệnh dựa trên các hợp đồng. Quy trình này tự động hoá 100% và không có bất kỳ sự can thiệp nào của con người. Thông thường, DAO được vận hành bởi một cộng đồng stakeholder.

Những quy tắc và hồ sơ giao dịch của DAO được lưu trữ công khai trên Blockchain. Các phiếu bầu của stakeholder sẽ quyết định quy tắc của DAO. Cách thức đưa ra quyết định trong DAO thường thông qua các đề xuất. Nếu một đề xuất được sự chấp thuận của đa số stakeholder thì sẽ được thực hiện.   

Chúng ta có thể hiểu rằng, DAO hoạt động tương tự như một công ty hoặc quốc gia, nhưng khác biệt là vận hành theo kiểu phi tập trung. Khác với các tổ chức truyền thống, DAO không có hệ thống phân cấp mà sử dụng các cơ chế kinh tế để gắn kết lợi ích của tổ chức với lợi ích của các thành viên.

Thành viên của DAO sẽ không bị ràng buộc bằng hợp đồng mà gắn kết bởi một mục tiêu chung và các ưu đãi trên mạng gắn với các quy tắc đồng thuận. Các quy tắc điều hành tổ chức hoàn toàn minh bạch và được viết trong phần mềm mã nguồn mở. Tuy nhiên, DAO có thể phải tuân theo quy định ở các khu vực pháp lý khác nhau bởi vì tính toàn cầu của nó.

Đúng như tên gọi, DAO có tính chất phi tập trung và vận hành tự động. Tính phi tập trung được thể hiện qua việc không một thực thể nào có quyền đưa ra và thực thi các quyết định. Và tính vận hành tự động là vì nó có thể tự vận hành theo mã máy và các quy tắc sẵn có mà không cần ai điều khiển.

Khi một DAO được triển khai, sẽ không có bên nào kiểm soát được nó mà thay vào đó là toàn thể cộng đồng người tham gia. Nếu các quy tắc quản trị trong giao thức được thiết kế một cách hợp lý, chúng sẽ mang lại kết quả có lợi nhất cho mạng lưới.

Nói tóm lại, DAO cung cấp một hệ điều hành khích lệ sự cộng tác mở dành cho các cá nhân và tổ chức hợp tác mà không cần dựa trên sự tin tưởng.

Ví dụ về Tổ chức tự trị phi tập trung

Có thể thấy được, ví dụ đầu tiên và điển hình nhất của DAO chính là mạng Bitcoin. Hoạt động theo kiểu phi tập trung và được điều phối bởi giao thức đồng thuận, Bitcoin không hề có sự phân cấp giữa những người tham gia. 

Giao thức Bitcoin xác định quy tắc của tổ chức, đồng thời Bitcoin đóng vai trò là đồng tiền nhằm khích lệ người dùng tham gia công tác bảo mật cho mạng. Điều này có nghĩa là những người tham gia có thể làm việc cùng nhau để bảo đảm Bitcoin hoạt động như một tổ chức tự trị phi tập trung.

Xét theo phương diện là một DAO, mục tiêu chung của Bitcoin là lưu trữ và chuyển đổi giá trị mà không cần cơ quan trung tâm điều phối.

Bên cạnh đó, các DAO phức tạp hơn có thể triển khai với nhiều mục đích sử dụng khác nhau như quản trị mã token, quỹ đầu tư mạo hiểm phi tập trung hoặc nền tảng các kênh truyền thông xã hội. Đồng thời, cũng có thể ứng dụng DAO để điều phối hoạt động của các thiết bị được kết nối với Internet of Things (IoT).

Và trên hết, sự đổi mới đã tạo ra một nhóm phụ của DAO được gọi là Decentralized Autonomous Corporations (DACs). DAC hoạt động tương tự như một công ty truyền thống, cung cấp các dịch vụ như đi chung xe… Điểm khác biệt của DAC là hoạt động không cần cấu trúc quản trị doanh nghiệp thường thấy.

Hãy lấy một ví dụ để hiểu rõ thêm về DAC. Ứng dụng DAC được cài đặt trên một chiếc xe có dịch vụ đi chung. Chiếc xe có thể tự vận hành, thực hiện các giao dịch với con người và các thiết bị khác thông qua sử dụng các Blockchain oracle. Thậm chí, nó còn có thể kích hoạt hợp đồng thông minh và tự động thực hiện một số nhiệm vụ nhất định như đến đến quán sửa chữa xe…

Ethereum và “The DAO”

“The DAO” được tạo thành từ các hợp đồng thông minh phức tạp chạy trên mạng lưới Blockchain Ethereum. The DAO hoạt động như một quỹ đầu tư mạo hiểm tự trị.

Các mã token của The DAO được bán trong ICO và người tham gia sẽ nhận được cổ phần sở hữu, quyền biểu quyết trong quỹ phi tập trung này. Tuy nhiên, ngay sau khi ra mắt, đã có khoảng 1/3 số tiền bị rút tháo bởi hacker. Đây được xem là một trong những vụ hack lớn nhất của lịch sử tiền mã hoá.

Hệ luỵ của sự kiện này dẫn đến việc Ethereum đã tách thành hai chuỗi sau một đợt Hard fork. Trong đó, một chuỗi làm đảo ngược hiệu quả của các giao dịch gian lận, như thể vụ hack chưa bao giờ xảy ra – được gọi là Blockchain Ethereum. Mã còn lại tuân thủ nguyên tắc “code is law”, không tác động lên các giao dịch gian lận và duy trì tính bất biến. Hiện tại, Blockchain này có tên gọi là Ethereum Classic.

Những vấn đề xung quanh các tổ chức tự trị phi tập trung

Pháp lý

Không có gì có thể đảm bảo được môi trường pháp lý xung quanh DAOs. Câu hỏi “Làm thế nào để các khu vực pháp lý khác nhau tạo ra khuôn khổ pháp lý xung quanh loại hình tổ chức mới này?” vẫn còn là một ẩn số. Tuy nhiên, bối cảnh quy định pháp lý không chắc chắn và liền mạch có thể là một rào cản đáng kể đối với việc áp dụng DAO. Tuy nhiên, việc áp dụng DAO có thể bị gián đoạn bởi bối cảnh quy định liên tục không chắc chắn.

Các cuộc tấn công phối hợp

Nhìn chung, các thuộc tính của DAO gồm tính phi tập trung, bất biến, trustlessness vẫn luôn tồn tại những hạn chế đáng kể về hiệu suất và tính bảo mật. Một số tổ chức tiềm năng xuất hiện dưới hình thức DAO chắc chắn là một điều rất thú vị, tuy nhiên chúng có thể mang lại nhiều rủi ro vốn không có trong các tổ chức truyền thống.

Điểm tập trung

Có thể thấy rằng, phi tập trung không hẳn là một trạng thái, mà là một phạm vị, trong đó mỗi một cấp độ sẽ phù hợp cho một trường hợp sử dụng khác nhau. Tính tự chủ hoặc phi tập trung toàn diện không phù hợp và không khả thi trong một số trường hợp nhất định.

Hơn bao giờ hết, DAO cho phép nhiều người tham gia cộng tác, nhưng sẽ luôn có một điểm tập trung là các quy tắc quản trị đặt ra trong giao thức. Có thể dễ dàng thấy rằng, các tổ chức tập trung có thể hoạt động hiệu quả cao hơn rất nhiều nhưng sẽ không tối ưu và mất lợi ích của việc tham gia mở.

Tổng kết

Tóm lại, DAOs là một giải pháp mới cho phép các tổ chức thoát khỏi phụ thuộc vào mô hình truyền thống. Thay vì cơ quan trung tâm điều phối những người tham gia, các quy tắc quản trị được tự động hoá và hướng các nhân tố đến với những  kết quả tốt đẹp nhất cho mạng lưới.

Mạng Bitcoin có thể được coi là một DAO đơn giản. Tuy hiện tại vẫn còn rất ít các mô hình tương tự được triển khai, nhưng bạn cần hiểu rõ: Chìa khóa để thiết kế DAO tốt là một bộ quy tắc đồng thuận hiệu quả giúp giải quyết các vấn đề phức tạp giữa những người tham gia. Thách thức thực sự đối với việc triển khai DAO không hoàn toàn nằm ở khía cạnh công nghệ, mà là mặt xã hội.

Trên đây là toàn bộ thông tin về các tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs). Hy vọng với những chia sẻ của Coinvn, nhà đầu tư sẽ có thêm kiến thức về một hình thức tổ chức trên thị trường tiền mã hoá.